Από την εποχή της Αναγέννησης στα μέσα της περασμένης χιλιετίας και έπειτα, μεγάλοι πολιτικοί στοχαστές καταλήγουν σε παρόμοια συμπεράσματα για την ψυχολογία των μαζών και πως αυτή συναρτάται με τους ηγέτες και τις πράξεις τους.
Ο αδίκως διαβόητος Μακιαβέλι περιέγραφε πως οι πολιτικές ηγεσίες «παίρνουν απ’το χέρι» τους υπηκόους τους σε μια σχέση που κυριαρχούν ένστικτα και πάθη. Εξηγούσε στα συγγράματά του ότι με πράξεις εντυπωσιακές και κυρίως βίαιες και αιμοβόρες, ένας ηγεμόνας προκαλούσε δέος στους υπηκόους και τους εχθρούς. Προκαλούσε ένα αίσθημα φόβου που έφερνε όμως το θαυμασμό και το σεβασμό. Κέρδιζε την εμπιστοσύνη των υπηκόων που ένιωθαν ότι ένας ισχυρός ηγεμόνας τους προστατεύει από τους εχθρούς και όλους τους άλλους φόβους που τους διακατείχαν. Ο Χομπς μας κληροδότησε με μια αντίστοιχη περιγραφή της σχέσης των ανθρώπων με τους ηγεμόνες τους στο επίπεδο της ψυχολογίας. Περιέγραφε πως οι άνθρωποι φοβούνται όταν δεν έχουν κάποιον ισχυρό ηγέτη να τους προστατεύει. Ότι για το λόγο αυτό χρειάζονται μια ηγεσία που κρατά όλες τις εξουσίες για να τους προστατεύει.
Αν μεταφερθούμε στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα θα συναντήσουμε σε πολλά μέρη της Ευρώπης κάτι αντίστοιχο. Ενώ στη Σοβιετική Ένωση ο λαός αντέδρασε με επανάσταση στο αίσθημα αδικίας που τον διακατείχε, στις περισσότερες περιοχές της Ευρώπης οι ανακατατάξεις του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου και η βαθιά οικονομική κρίση δημιούργησαν αισθήματα φόβου και ανασφάλειας στους λαούς της Ευρώπης. Η καθημερινότητα ήταν δύσκολη και οι ηγέτες που αυτή η κατάσταση γέννησε, ήταν αυτοί που απάντησαν στα βαθύτερα ένστικτα των ανθρώπων με λόγους και πράξεις που ξεσήκωναν, προκαλούσαν θαυμασμό και «χρύσωναν το χάπι» αμελώντας την ουσία των οικονομικών προβλημάτων και μιλώντας στο επίπεδο του υπερβατικού. Έθνος, φυλετική ανωτερότητα, βία και μίσος. Άγρια ένστικτα που όταν ενεργοποιούνται δίνουν έυκολα ψυχικό σθένος στον πεινασμένο και κατατρεγμένο.
Η ιστορία βέβαια δεν είναι κυκλική και δε σκοπέυω να καταλήξω στο ότι τα ίδια γεγονότα αναμένεται να επαναληφθούν. Ο πολιτισμός και οι συνθήκες της καθημερινότητας συνεχώς προοδεύουν. Το μόνο που παραμένει αναμφισβήτητα ίδιο είναι τα ανθρώπινα ένστικτα και πάθη. Ο τρόπος που τα διαχειρίζονται οι σύγχρονοι ηγεμόνες είναι το ζητούμενο.
Ο Γκλέτσος όσο αστείο και αν ακούγεται είναι ένα παράδειγμα που συνδυάζει μεγάλους πολιτικούς στοχαστές και μεγάλα ιστορικά γεγονότα με το μικρόκοσμο της καθημερινότητας στην Ελλάδα σήμερα. Οι απερίσκεπτες πολιτικές επιλογές που οι ψηφοφόροι ορισμένες φορές κάνουμε δίνουν θεσμικούς ρόλους σε μικρούς περιστασιακούς ήρωες της καθημερινότητας όπως ο Γκλέτσος. Ο κάθε Γκλέτσος απ’την πλευρά του φροντίζει να βρίσκει τρόπους να κερδίζει το θαυμασμό και την αγάπη αυτών για τους οποίους η υψηλή πολιτική και η μορφή της σημερινής κρίσης είναι πολύ περίπλοκα θέματα που δεν προσπαθούν να καταλάβουν. Όπως ο Μακιαβέλι και ο Χομπς πριν τόσα χρόνια περιέγραφαν, ο τοπικός πολιτικός ηγέτης Γκλέτσος με λόγους και πράξεις βίαιες και συνάμα εντυπωσιακές, προσπερνάει με το τρακτέρ του όλους τους νόμιμους θεσμούς και το Σύνταγμα για να μιλήσει κατευθείαν στην ψυχή των καταφανέστατα ταλαιπωρημένων οικονομικά κατοίκων. Μιλάει και φέρεται με «τσαμπουκά» και αυτό γοητεύει την τοπική κοινωνία, η οποία την ώρα που φοβάται και νιώθει ανυπεράσπιστη απέναντι στη λαίλαπα μιας κρίσης που δεν καταλαβαίνει, βρίσκει στο πρόσωπό του Γκλέτσου τον πραγματικό ηγέτη, μεταφέροντας τον εαυτό της στην εποχή που έγραφαν ο Μακιαβέλι και ο Χομπς. Δεν θα εφάρμοζα ποτέ συμπεράσματα περί πολιτικής ψυχολογίας σε παραδείγματα όπως ο Γκλέτσος και το συγκεκριμένο περιστατικό, αν η ιστορία περιοριζόταν μόνο σε αυτό. Το ζήτημα είναι ότι οι πράξεις του Γκλέτσου δεν περιορίζονται στο να γοητεύουν την τοπική κοινωνία, αλλά όπως αποδείχθηκε «μιλούν» στην ψυχή του κάθε ανυπεράσπιστου και φοβισμένου Έλληνα που αναγνωρίζει έναν ήρωα στο πρόσωπό του. Έναν ήρωα ταλιμπάν που όταν πονάει χέρι, κόβει χέρι. Όπως σε περιοχές της Μέσης Ανατολής που όταν κλέψει ένα παιδάκι του σπάνε το χέρι. Αποτελεσματικό, όπως και η πράξη του Γκλέτσου δεν είναι και αυτό;
Αυτό είναι το μεγαλύτερο κόστος αυτής της κρίσης. Όταν ο κόσμος από την εποχή της ευημερίας μεταφέρεται στην εποχή της αβεβαιότητας και του φόβου, τα άγρια ένστικτα και οι ανάγκες για «νταήδες» αντί λογικούς ηγέτες ξυπνούν. Όταν ο κόσμος εκφράζει το θαυμασμό του για το Γκλέτσο, τα λόγια και τις πράξεις του, ένα είναι σίγουρο. Ότι θα ακολουθήσουν και άλλοι το παράδειγμα του. Ας αναλογιστούμε μαζί τωρα τις επιπτώσεις αυτής της επιστροφής στο μεσαίωνα.
Εδώ είναι που πρέπει να πάρει θέση η πολιτική ηγεσία της Ελλάδας. Να καταδικάσει τις ενέργειες του Γκλέτσου και να επισημάνει τον κίνδυνο που ενέχουν αυτές οι συμπεριφορές. Γιατί αν δεν αντιμετωπίσει ως άλλος «ηγεμόνας» του Μακιαβέλι αυτούς που αμφισβητούν τη δημοκρατία που εμείς επιλέξαμε για τους εαυτούς μας, ο Γκλέτσος την επόμενη φορά δε θα πάει στα διόδια, αλλά θα επισκεφθεί μαζί με τους θαυμαστές του τη Βουλή. Και αυτή τη φόρά θα μπούνε μέσα. Ότι και να λέμε όμως δεν αναμένεται τέτοια πράξη από την κυβέρνηση. Πάλι θα χαμηλώσει τους τόνους υπολογίζοντας το πολιτικό κόστος της ρήξης με το Γκλέτσο και όσα οι πράξεις του αντιπροσωπεύουν. Εδώ δε μπορεί να κόψει το κάπνισμα, το βήχα του Γκλέτσου θα κόψει;
