Γιατί δε γίνεται “να πουλήσουμε τον ΟΣΕ”

Aρχική δημοσίευση: www.enallaxnews.gr 27/06/2012

Είναι η αλήθεια ότι ο τρόπος που θα κλείσει η μαύρη τρύπα της οικονομίας μας, το έλλειμμα, είναι η πρώτη προτεραιότητα που θα έπρεπε να μας απασχολεί. ΄Εστω και αν ελέω εκλογών το επίκεντρο του ενδιαφέροντος μετατοπίστηκε στο αν θέλουμε να την κλείσουμε ή όχι.

Τώρα που αποφασίσαμε ότι θα συνεχίσουμε στο δρόμο του μνημονίου και υπάρχει η αντίστοιχη κυβέρνηση, το ερώτημα μετά από πολλούς μήνες επανέρχεται και πάλι στο πιο υγιές ερώτημα: Ποιές αλλαγές θα γίνουν; Σε αυτό το ερώτημα υπάρχουν δύο κυρίαρχοι τρόποι σκέψης. Ο ένας είναι το να αλλάξουμε όσα λιγότερα γίνεται κρατώντας τους δανειστές οριακά «ευχαριστημένους» συνεχίζοντας έτσι να παίρνουμε τις δόσεις. Ο άλλος είναι το να αντιληφθούμε την κρίση σαν ευκαιρία για να έρθουμε σε ρήξη με το παρελθόν και να αλλάξουμε όσα περισσότερα γίνεται, όπως φερειπείν να απαλλάξουμε το δημόσιο ταμείο με το να πουλήσουμε τον ΟΣΕ. Άλλωστε, η λιτότητα που επιβάλλει το μνημόνιο έχει να κάνει με λιτότητα σε δαπάνες που δεν ήταν ουσιαστικές για την ελληνική οικονομία, απαλλάσοντάς την στην ουσία από τα κακώς κείμενα.

Το ότι το ΠΑΣΟΚ μετέφερε αντ’αυτού τη λιτότητα στους μισθούς και τις συντάξεις και επέβαλε χαράτσια ήταν γιατί δεν ήθελε ή δε μπορούσε να έρθει σε ρήξη με το παρελθόν και να απαλλάξει το δημόσιο ταμείο από τις βαριές δαπάνες του προς ζημιογόνους δημόσιους φορείς, επιλέγοντας έτσι τον πρώτο από τους δύο δρόμους που περιγράφηκαν παραπάνω. Η αποτυχία όμως αυτή κρύβει και μία αδιάψευστη αλήθεια. Ότι στην Ελλάδα η κρατική ιδιοκτησία θεωρείται εθνική υπόθεση. Η αποδέσμευση του δημοσίου από φορείς που ελέγχει θεωρείται από μια πολύ μεγάλη μερίδα του πληθυσμού ως προδοσία. Για παράδειγμα, ακόμα και η υπόθεση της Ολυμπιακής που ωφέλησε πολύ το δημόσιο συμφέρον με την ιδιωτικοποίησή της βρήκε πολλούς εχθρούς. Είναι μία κουλτούρα που καλλιεργήθηκε στη μεταπολιτευτική Ελλάδα από το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, την οποία συνέχισε ακριβώς στο ίδιο μήκος κύματος και η Νέα Δημοκρατία του Κώστα Καραμανλή.

Η αντίληψη αυτή καλώς ή κακώς έχει καθιερωθεί ευρέως και σε μία αντιπροσωπευτική δημοκρατία η πολιτική ηγεσία οφείλει να εξυπηρετεί την προτεραιότητα αυτή της κοινωνίας. Ως εκτούτου κινήσεις αποκρατικοποίησης φορέων ερήμην της βούλησης της πλειοψηφίας των ψηφοφόρων μπορεί να είναι επιβεβλημένες από τη λογική, αλλά είναι αντιδημοκρατικές. Ναι μεν υπάρχει λογική στο να απαλλαχθούμε από τους φορείς που επιβαρύνουν το δημόσιο ταμείο και εκτινάσσουν το έλλειμμα, όμως, σεβόμενη την κυρίαρχη αντίληψη, η πολιτική ηγεσία οφείλει να ακολουθήσει ένα δυσκολότερο αλλά εξίσου αποτελεσματικό δρόμο.

Αυτός είναι ο δρόμος του εξορθολογισμού της δημόσιας διοίκησης. Ακούγεται από πολύπλοκο ως ακατόρθωτο αλλά δεν είναι. Οι δημόσιοι φορείς τόσα χρόνια διοικούνταν από κομματικά στελέχη στα οποία το εκάστοτε κόμμα που βρισκόταν στην εξουσία ξεπλήρωνε πολιτικά γραμμάτια διορίζοντας τους σε αυτές τις θέσεις ανεξαρτήτως αναλόγων δυνατοτήτων. Μάλιστα η διοίκηση των οργανισμών αυτών ήταν αποσυνδεδεμένη από τα αποτελέσματα, καθώς θεωρούνταν ότι είχαν ως σκοπό την εξυπηρέτηση του κοινωνικού συμφέροντος.

Ενώ λοιπόν οι δημόσιοι οργανισμοί εκτός από κοινωνικά αγαθά ή υπηρεσίες είναι στην ουσία και ένα είδος επιχείρησης, στην Ελλάδα η δεύτερη αυτή διάστασή τους ποτέ δε λήφθηκε σοβαρά υπόψιν. Είναι ακριβώς αυτή η διάσταση που καθιστά τους δημόσιους οργανισμούς αντιπαραγωγικούς και ελλειμματικούς. Ως εκτούτου και εφόσον οι κυβερνώντες οφείλουν να σεβαστούν την πεποίθηση της πλειοψηφίας ότι το δημόσιο δε πρέπει να πουληθεί, ο μόνος τρόπος να εκπληρώσουμε τους οικονομικούς στόχους της χώρας είναι να συνδέσουμε τη διοίκηση των δημοσίων οργανισμών με οικονομικούς στόχους και αποτελέσματα. Φυσικά, δε μπορούμε να έχουμε κριτήριο κερδοφορίας λαμβάνοντας υπόψιν και το κοινωνικό πρόσωπο του κράτους που επιφέρει κάποιο κόστος παραπάνω σε σύγκριση με κάποιο ιδιωτικό οργανισμό που δεν έχει τέτοιες προτεραιότητες. Το να μην είναι όμως αντιπαραγωγικοί ή ελλειμματικοί αυτοί οι οργανισμοί δεν είναι κάτι ανέφικτο.

Εξυπακούεται ότι τα κόμματα εξουσίας πρέπει να απεκδυθούν των κομματικών και πελατειακών προτεραιοτήτων και εξυπηρετήσεων στη δημόσια διοίκηση για να εκπληρώσουν το στόχο αυτό. Νομίζω και οι ηγεσίες τους έχουν πλέον αντιληφθεί το αδιέξοδο που δημιουργούν τα ελλείμματα που οι δημόσιοι ογρανισμοί παράγουν σε συνδυασμό με την αδυναμία αποκρατικοποίησής τους. Το μόνο τους καθήκον είναι γκρεμίσουν το πελατειακό οικοδόμημα στη δημόσια διοίκηση. Τα υπόλοιπα είναι εύκολα και μπορούν να φέρουν και αποτελέσματα γρήγορα.