Η νίκη της «χαμηλής» πολιτικής και μια νέα χαμένη ευκαιρία επανίδρυσης;

Aρχική δημοσίευση: www.enallaxnews.gr 10/11/2010

Η έννοια ‘επανίδρυση του κράτους’ ήταν το κυρίαρχο μότο στη ρητορική του Κώστα Καραμανλή από το ξεκίνημα της θητείας του. Η πολυπόθητη επανίδρυση που σηματοδοτούσε το τέλος του προβληματικού ελληνικού κράτους και το χτίσιμο του σε νέα βάση φυσικά δεν έγινε ποτέ. Ούτε άλλωστε θα μπορούσε να συμβεί, καθώς στην Ελλάδα οι πολιτικές αλλαγές σπάνια ξεκινούν από την πολιτική ηγεσία. Είτε επιβάλλονται από εξωτερικούς παράγοντες –οδηγίες από την ΕΕ, πακέτο διάσωσης κ.α.-, είτε προέρχονται από τα χαμηλότερα επίπεδα της εσωτερικής πολιτικής.

Με τον όρο «χαμηλή» πολιτική ορίζω την πολιτική που ασκείται στα επίπεδα μεταξύ συνδικαλιστών, κατώτερων στελεχών των κομμάτων, ομάδων συμφερόντων και διάφορων άλλων μικρών και μεγάλων εξουσιών που συνδιαλλέγονται με την πολιτική ηγεσία. Επίσης ως «χαμηλή» πολιτική ορίζω και την ανάγκη της πολιτικής ηγεσίας να αλλάξει τη ρητορική και τον πολιτικό σχεδιασμό της για να τα προσαρμοστεί στις διαρκώς μεταλλασσόμενες εκφάνσεις της κοινής γνώμης, προκειμένου να μη χάσει την εύνοια της, όπως αυτή καταγράφεται στις δημοσκοπήσεις. Οπότε, η χαμηλή πολιτική έρχεται σε αντίθεση με την αρχική πολιτική βούληση της ηγεσίας να φέρει ριζικές αλλαγές στοχεύοντας στο καλύτερο για την Ελλάδα. Αντίστοιχη είναι και η σχέση μεταξύ της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου, του «βαθέως ΠΑΣΟΚ», των εξωτερικών παραγόντων –ΔΝΤ,ΕΕ- και των εντόπιων συμφερόντων και εξουσιών –μεγαλοεπιχειρηματίες, εκκλησία κ.ο.κ.-

Θα σκεφτεί πολύ λογικά κανείς ότι τόσα χρόνια στην Ελλάδα, όπως και στις περισσότερες χώρες φυσικά, έτσι διαμορφώνεται η πολιτική. Η χαώδης διαφορά όμως της Ελλάδας μετά τις εκλογές του 2009 με τις υπόλοιπες περιπτώσεις έγκειται σε τρεις πολύ σημαντικούς παράγοντες. Πρώτα, την περιορισμένη σχέση που εμφάνιζε να έχει ο Γιώργος Παπανδρέου με τα εσωτερικά «κέντρα εξουσίας», είτε αυτά ήταν τα ΜΜΕ, είτε η εκκλησία, είτε το ...«βαθύ ΠΑΣΟΚ». Δεν είχε άδικο άλλωστε όταν έλεγε πριν τις Ευρωεκλογές πέρσι το καλοκαίρι ότι ... «δε χρωστάω σε κανέναν». Όλα αυτά βέβαια σε σύγκριση με τις προηγούμενες ηγεσίες. Άλλωστε και ο Παπανδρέου δε προήλθε από... παρθενογέννεση. Ο βαθμός απεξάρτησής του όμως από αυτά τα μέσα ήταν τουλάχιστον στο ξεκίνημα της θητείας του αξιοσημείωτος. Με αυτή την προϋπόθεση ο πρωθυπουργός είχε τη δυνατότητα να χαράξει μια πολιτική μεγάλων αλλαγών και εκσυγχρονισμού στα όρια της επανίδρυσης. Όπως και φαινόταν ότι θα έκανε με τη συνδρομή του «αναγκαίου κακού» που ακούει στο όνομα πακέτο διάσωσης, αλλά και της στήριξης που απολάμβανε από το εξωτερικό.

Συγκεκριμένα, ο Έλληνας πρωθυπουργός, όσο υστερεί ρητορικά ...εντός των πυλών, τόσο κερδίζει τις εντυπώσεις σε κάθε περίπτωση που επιτελεί τα καθήκοντά του στο εξωτερικό. Είναι πάρα πολλά τα δημοσιεύματα των κορυφαίων μέσων ενημέρωσης παγκοσμίως που αναφέρονται στο κοσμοπολίτικο και ψύχραιμο προφίλ του Έλληνα πρωθυπουργού, σε αντίθεση με το λαϊκίστικο πολλών από τους ομολόγους του. Πέρα από ...τα ευχολόγια των διεθνών μέσων όμως, ο Παπανδρέου τυγχάνει και της απεριόριστης εκτίμησης των ηγετών κορυφαίων κρατών και οργανισμών. Με τη στήριξη αυτή, την περιορισμένη σχέση του με τα κατεστημένα κέντρα εξουσίας, αλλά φυσικά και με την πίεση του μνημονίου για άμεσες και ριζικές αλλαγές, ο Παπανδρέου είχε την ιστορική ευκαρία να ξεριζώσει όλες τις κατεστημένες εξουσίες στην Ελλάδα και να τις αντικαταστήσει με νέους θεσμούς αξιοκρατικούς, φιλελεύθερους και παραγωγικούς, περιορίζοντας σε μεγάλο βαθμό και τη μάστιγα της διαφθοράς.

Δε χρειάζεται να πάει κανείς μακριά για να βρει παραδείγματα που το πέτυχαν. Η Τουρκία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα χώρας που ...χόρεψε ταγκό με το ΔΝΤ και στο τέλος καταχειροκροτήθηκε για τις δραστικές αλλαγές που πέτυχε.

Τί εμποδίζει όμως την Ελλάδα να περπατήσει στον ίδιο δρόμο; Πέρα από τις αξιοσημείωτες προσπάθειες μεταρρύθμισης, μετά από ένα χρόνο πολιτικής ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ, ορισμένα πολύ σημαντικά ολισθήματα φανερώνουν το αδύνατο της επανίδρυσης στην Ελλάδα. Στον πόλεμο με τις κατεστημένες εξουσίες στην Ελλάδα ο Γιώργος Παπανδρέου χάνει τη μία μετά την άλλη όλες τις μάχες.

Ας πάμε πρώτα στη ‘μάχη’ με την εκκλησία. Πολύ ορθά ο Έλληνας πρωθυπουργος επιχείρησε να επιβάλλει κάποιους φόρους σχετικά για τις δωρεές και την περιουσία της. Αν και αρχικά η κυβέρνηση έδειχνε αλώβητη απ’τον ιερό πόλεμο που ξεκίνησαν οι ιεράρχες εναντίον της, λίγο καιρό αργότερα πέρασε ...στα ψιλά ότι οι φόροι που τελικά επιβλήθηκαν στην εκκλησία περιορίστηκαν σε αστεία επίπεδα τύπου 0,5%. Απ’τη στιγμή που η κυβέρνηση δε μπορεί να επιβάλλει ένα απλό μέτρο εκσυγχρονισμού και εκκοσμίκευσης του κράτους, μόνο απαισιόδοξος μπορεί να είναι κάποιος για τη γενικότερη προσπάθεια.

Στη μάχη με τη γάγγραινα της φοροδιαφυγής που είναι από τους κορυφαίους παράγοντες που οδήγησαν την Ελλάδα σε οικονομικό τέλμα, ο Παπανδρέου όχι μόνο δεν εμφανίστηκε, αλλά άνοιξε με την περίφημη περάιωση το δρόμο για να συνεχίσουν να παρελαύνουν όλοι όσοι τόσα χρόνια φοροδιαφέυγουν. Είναι σεβαστή η εισπρακτική ανάγκη του κράτους την περίοδο αυτή, όμως η ατιμωρησία διαιωνίζει το πρόβλημα. Άλλωστε ξέρει και ο ίδιος ο Πρωθυπουργός ότι οι μακροπρόθεσμες αλλαγές είναι που μπορούν να φέρουν ουσιαστική αλλαγή. Όμως στη μάχη με τους ισχυρούς αποδείχθηκε αδύναμος. Μάλιστα η περαίωση των μεγαλύτερων οικονομικά στρωμάτων, αναφέρεται τελείως αόριστα στις λεπτομέρειες της ρύθμισης ότι θα καθοριστεί μελλοντικά, εμφανίζοντας και πάλι την αδυναμία της κυβέρνησης να τιθασεύσει τους πιό ισχυρούς.

Στη μάχη με το λεγόμενο «βαθύ ΠΑΣΟΚ» και πάλι ο Γιώργος έχασε. Ξεκίνησε τη διακυβέρνηση της Ελλάδας με ένα αξιοζήλευτο για άλλα κράτη μικρό και ευέλικτο κυβερνητικό σχήμα αποτελούμενο από τεχνοκράτες, ουσιαστικούς πολιτικούς. Ο Γιώργος Παπανδρέου όμως στον τελευταίο του ανασχηματισμό συμπεριέλαβε ...τη μισή του κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση υπακούοντας στη δίψα των κορυφαίων εκφραστών του ...βαθέως ΠΑΣΟΚ για εξουσία. Βέβαια, επρόκειτο για μια μαεστρική κίνηση στο επίπεδο της μικροπολιτικής στο εσωτερικό του κόμματος που επέφερε (;) την ηρεμία, όπως πολύ σωστά έγραψε και το κορυφαίο περιοδικό «The Economist». Το ζητούμενο όμως είναι η πρόοδος και ο εκσυγχρονισμός ακόμα και στο εσωτερικό των κομμάτων τα οποία μπορεί να εξασφαλίσουν και τη ...θρυλούμενη διαφάνεια. Η συγκεκριμένη κίνηση όμως μόνο οπισθοδρόμηση επέδειξε.

Τέλος, με τις παρούσες εκλογές ο Έλληνας πρωθυπουργός έχασε άλλο ένα τρένο με προορισμό τον πολιτικό εκσυγχρονισμό. Αν και έπρεπε να τονίσει τον αυτοδιοικητικό χαρακτήρα των εκλογών και το ειδικό του βάρος ειδικά για τις μεγάλες πόλεις-περιφέρειες, ο Παπανδρέου υπερπολιτικοποίησε τη μάχη αυτή και απείλησε με εθνικές εκλογές υπακούοντας τυφλά τις οδηγίες ...των δημοσκοπήσεων και των μέσων ενημέρωσης που εμφάνισαν το ΠΑΣΟΚ απειλούμενο από την κοινή γνώμη. Το ανούσιο της πράξεως φαίνεται να συνειδητοποίησε και ο πρωθυπουργός μετά την πρώτη Κυριακή που απέσυρε κακήν κακώς την άκαιρη απειλή.

Κλείνοντας, πρέπει να επισημανθεί ότι το εγχείρημα του μακροπρόθεσμου εκσυγχρονισμού μόνο εύκολο δεν είναι. Σίγουρα κάποιος που θέλει να μετρηθεί με τα αμέτρητα ελληνικά προβλήματα πρέπει να ρίχνει διαρκώς νερό στο κρασί του. Τα πρώτα δείγματα όμως δείχνουν ότι πάει να γίνει πλέον το κρασί νερό. Με δεδομένη τη θέληση του Γιώργου Παπανδρέου να μείνει στην ιστορία εκτός από πρωθυπουργός του μνημονίου και ως πρωθυπουργός του εκσυγχρονισμού, ας ελπίσουμε ότι ο ίδιος θα διαψεύσει όλους αυτούς τους προβληματισμούς. Άλλωστε έχει πολύ χρόνο ακόμα.